Prije nekoliko dana mediji su izvijestili da je u Londonu na aukciji u kući Sotheby prva fotografija Mekke iz 1888. godine prodata za 212.000 funti. Fotografiju je sačinio holandski orijentalista Christiaan Snouck-Hurgronje, koji je nakon formalnog primanja islama, boravio u svetom gradu više od pet mjeseci. Tada je sačinio brojne fotografije svakodnevnog života u Mekki i po prvi put načinio zvučni zapis učenja Kur’ana. Ova vijest bila je povod da se brojni autori osvrnu na ovu ličnost i uopšte orijentalizam 19. i 20. vijeka.

Ko je Snouck-Hugronje?

Enciklopedije ga opisuju kao profesora, kolonijalnog službenika i pionira u zapadnom izučavanju islama. Rođen je 8. februara 1857 u Oosterhoutu (Holandija) a umro 26. juna 1936. godine u Leidenu. Rođen je u porodici protestantskog misionara. Njegov otac napisao je 1824. godine knjigu o islamu. U Leidenu je studirao i diplomirao teologiju, a nakon toga se okrenuo izučavanju semitskih jezika. Specijalizovao se u arapskom jeziku i islamu. Doktorirao je na temu hadža.

Nakon završenih studija u Leidenu privatno je studirao kod njemačkog orijentaliste Theodoora Noldeke-a. Bio je prijatelj sa mađarskim orijentalistom Ignacom Goldziherom. Godine 1884. dobio je stipendiju holandske vlade da boravi u Džeddi. Tamo se upoznao sa indonezijskim uglednicima, koje je koristio kao svoje informante o ulemi iz tog kraja svijeta, a koja se nalazila u Hidžazu. U Džeddi je formalno primio islam 1885. godine, osunnetio se, uzeo ime Abdul Gaffar, i bio pozvan od osmanskog namjesnika Hidžaza da posjeti Mekku. O tome je napisao prijatelju Goldziheru: „Ako se neko ne predstavi kao musliman, to je nemoguće (da ode u Mekku-op.a.)“.

U Mekki je načinio fotografije i skupio materijal za knjigu Mekka u dva toma (1888-1889), koja je bila predmet aukcije. Pri izradi knjige pomogao mu je jedan indonezijski alim, ali Snouck-Hurgronje to nije spomenuo u knjizi. Mekku je morao hitno napustiti, nakon pet mjeseci boravka, pošto su Francuzi proširili glasine da je došao da sakuplja starine.

Godine 1889. napustio je Holandiju i otputovao za Indoneziju, koja je bila pod kolonijalnom vlašću njegove domovine. Narednih 16 godina proveo je u različitim dijelovima Indonezije predajući arapski jezik, izučavajući lokalne običaje, pišući i savjetujući kolonijalnu vlast. U Indoneziji se predstavljao kao musliman i bio uvažavan od lokalnog muslimanskog stanovništva. Oslovljavan je kao „hadži Abdul Gaffar“, „muftija“ i „šejhu-l-islam iz Batavije“.

Godine 1906. vratio se u Holandiju i započeo predavati arapski jezik i islamske institucije na Univerzitetu Leiden. Tu je ostao do svoje smrti, nastavljajući i dalje da savjetuje holandsku vladu.

 Pogledi na islam

Snouck-Hurgronje je bio tipični evropski orijentalista kolonijalnog perioda. Negirao je Kur’an kao objavljenu riječ, bio sumnjičav prema Hadisu, šeriatsko pravo je smatrao srednjevjekovnim. Kao savjetnik kolonijalnih vlasti u Indoneziji, posebno u Ačehu, smatrao je da treba eleminisati političku ulogu islama kao ideje koja je inspirisala otpor kolonijalizmu. Smatrao je da islamski obredi treba da budu dopušteni, običaji poštovani, a ulema treba da se bavi Budućim svijetom. Ali je, takođe, smatrao da treba silom skršiti svaku vezu između islama i otpora. Religiju treba odvojiti od bilo kakvih društvenih implikacija. Taj cilj je nazvao „mentalnom aneksijom“ indonezijskih muslimana. Takođe je smatrao da treba smanjiti broj hadžija iz Indonezije, jer je uočio da se ove hadžije na svome putu upoznaju sa idejama panislamizma i onda „loše“ utječu na domaće stanovništvo.

U vremenu koje je proteklo od smrti Snouck-Hurgronje-a do danas orijentalne studije su se mnogo promijenile i postale kritične prema svojim vlastitim izvorima i naslijeđu. To se posebno može vidjeti na publikacijama koje dolaze iz Leidena- grada u kome je Snouck-Hurgonje 30 godina predavao. I pored toga trenda, postoje i dalje orijentalisti koji služe kao savjetnici nosiocima neo-imperijalne politike u muslimanskom svijetu i koji iscrtavaju nove karte ovog svijeta. Ostaju, takođe, i dalje pitanja odnosa islama, društva i politike da se rješavaju u naše doba kao što je to činio holandski profesor i politički savjetnik.